Drijvende planteneilanden
- Urban Aquascaping -
Ruime oeverbeplanting is belangrijk in de strijd tegen de giftige blauwwieren. Het aanplanten van water/moerasplanten op de oever lukt niet altijd. De milieudienst werkt daarom al enkele jaren met zogenaamde drijfmatten waar waterplanten kunnen ingeplant worden.
Drie Belangrijke Toepassingen van Drijvende Planteneilanden – Eilandfilters
Stadsbegroening / Urban landscaping
Biodiversiteit / Ecologisch herstel
Waterkwaliteit / Vispopulaties
Wat is een drijvend planteneiland?
Een drijvend planteneiland is een constructie waarop moeras- en waterplanten aangeplant worden.
De plantengroei geeft een flink wortelstelsel met luchtweefsel. Dat zorgt voor bijkomende drijvend vermogen.
Onder water en op de wortels groeien functionele micro-organismes in de vorm van ‘biofloc’.
De planten boven water en de nuttige micro-organismes onder de mat verzorgen talloze zinvolle ecologische functies. Verschillende vitale cycli herstarten het natuurlijke aquatische milieu. De natuur doet de rest.
Drijvende planteneilanden verbeteren als ‘ecologische motor’ de kwaliteit van het omgevende water. Een eiland van slechts 4 vierkante meter heeft daarom al een zeer grote impact op een waterpartij of kanaal.
Grotere of langwerpige eilanden kunnen voorzien worden van opbouwstructuren zoals: wandelpaden, terrassen, steigers, kijkhutten, vissersposten, etc. Als we nog een stapje verder gaan kunnen zelfs kiosken gebouwd worden, voor educatie of toerisme. Uiteraard voorzien van een groendak 😉
Zo’n drijvend planteneiland, groot of klein, is snel en eenvoudig te plaatsen. Ze kosten een fractie van een vergelijkbare ‘vaste constructie’. Met de juiste keuze van materialen en goede technische combinaties kunnen op kleine oppervlaktes zeer veel nuttige en aangename functies vervuld worden.
Eenmaal volgroeid zijn ze een lust voor het oog en een oase van rust in een drukke stad.
De Vitale Driehoek!
Om een drijvende planteneiland goed te laten functioneren zijn er drie belangrijke factoren nodig. Tot niemands verrassing volstaat het niet om wat planten op een drijvend vlotje te gooien. Dat loopt fout af.
Er is een perfect evenwichtige relatie nodig tussen de onderstaande factoren:
- Functionele Micro-biologie
- Plantenecologie
- Minerale processen en voedingstoffen
Dat evenwicht wordt bewaakt door
- Wetenschap
- Techniek
- Praktijkervaring
Hoe ziet zo’n eiland er in detail uit?
Drijvende planteneilanden
De planten doorwortelen de drijvende matten. De matten zijn opgebouwd uit open weefsels van diverse types. De wortels groeien er in en doorheen. Ze vormen een flink kluwen onder het eiland.
Afhankelijk van de dikte van wortelmat kunnen andere soorten planten uitgezet worden. Elk type mat kan zo een andere functie vervulling.
Voor veilige wandelpaden en functionele terrassen worden combinaties van pontons en matten gemaakt.
Hoe werkt de onderliggende biologie?
Ecologische functionaliteit
De eco-functies zijn in een tweetal grote luiken op te splitsen.
1 De planten zuigen via de wortels water en voedingstoffen ‘omhoog’ . Ze pompen zuurstof ‘omlaag’ naar de onderliggende waterlagen. Deze zuurstof aanrijking reikt tot diep en ver voorbij het eiland.
2 De wirwar aan wortels onder de mat wordt door nuttige micro-organismes overgroeid. Deze nemen afvalstoffen uit het water op en breken ze af tot voedingstoffen. Deze micro-flora en -fauna vormt zich tot een ‘biofloc’. Dat is dan zelf de voedingsbron voor waterdiertjes en jonge visjes.
Historische achtergrond & recente innovaties
Planteneiland geschiedenis
Regelmatig hoor je berichten dat deze of gene het ‘eerste drijvende park van Europa‘ , of ‘Canada’ etc, heeft gerealiseerd. Dat is best wel nieuwswaardig en sympathiek.
En zo’n berichtgeving houdt de innovatieve drive er ook wel in.
Maar drijvende planteneilanden worden al honderden jaren aangemaakt. Ze komen in diverse vormen en voor verschillende doeleinden voor.
1 De Chinampas, De Uros op Titicaca Meer, tuinen op Lake Inle, … Deze historische structuren gaan van eenvoudige wortel matten voor groenten-en fruitteelt, tot uitgestrekte wooncomplexen en ook de gekende ‘floating markets’ van Zuid Oost Asia.
2 Hoe oud het concept ook is, leven op het water spreekt onwaarschijnlijk tot de verbeelding. In de voorbije decennia hebben talloze designers en architecten fantastische eilandconcepten bedacht en gevisualiseerd. Sommige zeer praktisch, andere dan weer heel futuristisch. Sommige realiseerbaar, andere (nog) niet.
3 De laatste 15 jaar zijn er verschillende concrete projecten gerealiseerd. Van demoproject tot succesvolle toepassingen in waterzuivering, private watertuinen of de eerste ‘urban farming’.
Blijkbaar hebben we met z’n allen begrepen dat duurzame kolonisatie van het water dichterbij is dan de kolonisatie van Mars 😉
Vandaag kunnen we steunen op jarenlange ervaring in waterbouwkunde, materiaalkennis en aquatische biologie. We kunnen best wel stellen dat er wereldwijd vele honderden, zoniet duizenden drijvende eilanden met succes gebouwd zijn.
Eilandprojecten gaan van kleine residentiële projecten tot ‘futuristische’ projecten. Belangrijk is de juiste materialen en technieken te selecteren voor de gewenste toepassing.
Een zeer uitgebreide bibliografie over drijvende eilanden wereldwijd werd uitgewerkt door Chet Van Duzer (2004). Hieronder vind je een review van het werk.
Zonering van oever tot open water
Op de onderstaande foto kun je van links naar rechts de volgende zones onderscheiden.
-
Oever – oever/moerasplanten
-
Waterzone tussen oever en eiland – ondiepe luwte voor gevoelige planten, kleine dieren, visbroed.
-
Eilanden met beplanting
-
Moerasplanten – waterplanten
-
Uitwaaierende waterplanten langs de randen
-
-
Open Waterzone
Projecten met onze partners
Concrete case studies vind je hier 😉
De ‘Top Tienen’ van Drijvende Planteneilanden
Tien Project Types
-
Groene oevers voor steden
-
Broedplaats voor watervogels
-
Visbezetting in vijvers en kanalen
-
Zwemvijvers en recreatie
-
Parkvijvers verrijken
-
Stormwater buffers
-
Blauwwieren preventie
-
Blusvijvers
-
Educatieve projecten
-
Urban farming
Tien Voordelen van Drijftillen
-
Energievrije zuurstofverrijking
-
Stikstof- en fosfaat reductie
-
Verhoging van biodiversiteit
-
Bescherming van oever en kades
-
Herstel natuurlijke processen
-
Geen beton- of breekwerken
-
Ruimtebesparend – kostefficiënt
-
Beperkte onderhoudsvraag
-
Snel en eenvoudig geplaatst
-
Verplaatsbaar en herbruikbaar
Tien Ecologische Functies
-
Waterzuivering
-
Verkoelend effect
-
Groene oase van rust
-
Verbetering luchtkwaliteit
-
Preventie tegen blauwwieren
-
Zuurstof verhogend
-
Broedplaats voor watervogels
-
Herstel natuurlijke visbezetting
-
Regionale groene corridors
-
Luwte tussen oever en eiland
Case Studies
Hieronder vind je een selectie van verschillende types van ‘planteneiland’ projecten. Deze werden gerealiseerd met diverse types drijvende eilanden, pontons, positie, inplanting, met of zonder extra drijfzomen of drijftillen…
De doelstellingen kunnen sterk uiteenlopend zijn of een combinatie van meerdere aspecten. Daardoor zijn meerdere keuzes en opties vaak mogelijk. Er bestaan naast de onderstaande voorbeelden nog talloze andere varianten.
Ontwerp, uitvoering en respectieve partijen worden aangegeven per project. Voor meer informatie, neem contact met ons op.
Project IJzerlaan/Kanaal, Stadsbegroening en Groene Gordel, Antwerpen
Project: Drijvende Planteneilanden in het IJzerkanaal, Antwerpen.
Project Design by Navicula & Besix
Opdrachtgever: ‘Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel’
Types en structuren: Maatwerk drijvende eilanden met Esthec afboordingen rondom de beplanting. Verankering met inox kabels aan de kademuren.
Eenheden: 50 units van 2.0 m x 1.0 m x 30-35 cm dikte (meerlaag) met voorgekweekte beplanting
Aspect: Zonnige zijde kort langs oever geplaatst
Key features:
-
Langwerpige eiland configuraties verankerd met Esthec plankenafboording.
-
De eilanden worden aangeplant met inheemse soorten.
-
Ongeveer 100 m², laterale % dekking.
-
Bouwtijd: 1-2 weken. Lancering: Voorjaar 2019
Key purpose:
-
Stadsbegroening en verbinding met groene corridor.
-
Gezond water in de stad.
-
Preventie van algenbloeien / blauwalg tijdens de zomermaanden (groene algen, blauwalgen).
-
Verhoging van bio-diversiteit en milieu educatie
Het project IJZERLAAN = water in de stad
Het project IJzerlaan bestaat uit een aantal werken die de omgeving van de IJzerlaanbrug voorbereiden op de verbreding van het Albertkanaal en de werken voor de Oosterweelverbinding. Tegelijkertijd wordt het project aangegrepen om de omgeving op te waarderen en om nieuwe (groene) ruimte te creëren.
De afbraak van de bestaande IJzerlaanbrug wordt aangegrepen om de IJzerlaan helemaal opnieuw aan te leggen en in te richten. De IJzerlaan krijgt een nieuw wegprofiel, zoals op het zuidelijk deel van de Singel. Er komen drie bomenrijen en de kruispunten worden aangepast.
Onder de IJzerlaan liggen nog steeds de oude kademuren van de Kempische Vaart. Dat is het kanaal dat ooit Antwerpen met Herentals verbond. De heraanleg van de IJzerlaan biedt de kans terug water in de stad te brengen. Dat kan door een deel van deze kademuren te hergebruiken voor een nieuw kanaal. Dit kanaal zal het Lobroekdok met het Asiadok verbinden. Meer informatie.
Stadsbegroening, Shanghai, China
Project: Drijvende Planteneilanden in Shanghai, China.
Project Design by Floating Island International
Types en structuren: Volledige beplanting op drijvende matten
Eenheden: Diverse begroeningsoevers langs de kades en muren van gebouwen
Key features:
-
Langwerpige en compacte eiland configuraties.
-
De eilanden werden aangeplant met zowel functionele soorten als met esthetisch sierplanten.
Key purpose:
-
Stadsbegroening in een sterk verstedelijkte omgeving.
-
Verbetering van waterkwaliteit.
-
Verhoging van bio-diversiteit
Bioremediatie – Slibreductie – Diversiteit, Majoorgracht Fase 1, Ieper, België
Project: Drijvende Planteneilanden in Majoorgracht Fase 1, Ieper.
Project Design by Navicula
Opdrachtgever: Dienst Milieu Educatie & Landschapszorg, Stad Ieper
Types en structuren: Volledige beplanting op drijvende matten
Eenheden: Langwerpige eilanden; 30 units van 2 m x 1 m x 20 cm dikte (vierlagig) met plantgaten
Key features:
-
Langwerpige eiland configuraties verankerd met inox kabels aan heipalen in de water zone.
-
De eilanden werden aangeplant met inheemse soorten.
-
Ongeveer 60 m², minimale % dekking van de vijver.
-
Bouwtijd: 2 dagen.
Key purpose:
-
Bestrijding en preventie van algenbloeien tijdens de zomermaanden (groene algen, blauwalgen).
-
Verbetering van waterkwaliteit en slibreductie
-
Verhoging van bio-diversiteit en milieu educatie
Stadsbegroening – habitat diversiteit, Camley Street/Kings’ Cross, London, UK
Project: Drijvende Planteneilanden in Regent’s Canal, Camley Street Natural Park, London, Uk.
Project Design by Frog Environmental
Opdrachtgever: London Wildlife Trust & ‘volunteers’
Types en structuren: Volledige beplanting op drijvende matten.
Drijvend observatie planteneiland ‘VIEWPOINT’- architecturaal designer eiland.
-
The platform ‘VIEWPOINT‘ is designed by a team of young Finish architects – Erkko Aarti, Arto Ollila and Mikki Ristola. The inspiration comes from the rocky islands off the Nordic coastline.
Eenheden: 55 vierkante meter met basisunits van 1.0 m x 2.0 m inheemse beplanting. en ‘VIEWPOINT observational deck’
Key features:
-
Complexere eiland configuratie met kijkhut – observatie dek, verankerd met inox kabels.
-
De eilanden werden aangeplant met inheemse soorten.
-
Ongeveer 55 m², minimale % dekking van het kanaal.
-
Bouwtijd: 2 dagen.
Key purpose:
-
Verhoging habitat diversiteit.
-
Recreatie en tourisme
-
Verbetering van bio-diversiteit en milieu educatie
Bioremediatie – Algenbestrijding – Diversiteit, Zillebekevijver Fase 1, Ieper, België
Initiële eenden- en ganzenvraat kort na de eerste aanplant, is intussen volledig overgroeid door de moerasplanten.
Project: Drijvende Planteneilanden in Zillebekevijver Fase 1, Ieper.
Project Design by Navicula
Opdrachtgever: Dienst Milieu Educatie & Landschapszorg, Stad Ieper
Types en structuren: Volledige beplanting op drijvende matten
Eenheden: Langwerpige eilanden; 20 units van 2 m x 1 m x 20 cm dikte (vierlagig) met plantgaten
Key features:
-
Langwerpige eiland configuraties verankerd met inox kabels aan palen in de water zone.
-
De eilanden werden aangeplant met inheemse soorten.
-
Ongeveer 40 m², minimale % dekking van de vijver.
-
Bouwtijd: 1 dag.
Key purpose:
-
Bestrijding en preventie van algenbloeien / blauwalg tijdens de zomermaanden (groene algen, blauwalgen).
-
Verbetering van waterkwaliteit en slibreductie
-
Verhoging van bio-diversiteit en milieu educatie
Algenbestrijding – blauwalgen preventie, Jinan, China
Pplanroject: Drijvende ¨Planteneilanden in Yingri Lake, Jinan, China.
Project Design by Floating Island International
Opdrachtgever: Gardening Bureau of Jinan City
Types en structuren: Volledige beplanting op drijvende plantenmatten
Eenheden: Diverse begroeningsoevers en eilandhoeken langs de kades en in het open water
Key features:
-
Langwerpige en compacte eiland configuraties.
-
De eilanden werden aangeplant met zowel functionele soorten als met esthetisch sierplanten.
-
Ongeveer 660 m², ~6.5% dekking van de vijver.
-
Bouwtijd: 1 – 2 weken.
Key purpose:
-
Bestrijding en preventie van algenbloeien tijdens de zomermaanden (groene algen, blauwalgen).
-
Verbetering van waterkwaliteit.
-
Stadsbegroening in een sterk verstedelijkte omgeving
-
Verhoging van bio-diversiteit
Visbezetting- Recreatie – Diversiteit, Majoorgracht Fase 3, Ieper, België
Project: Drijvende Planteneilanden in Majoorgracht Fase 3, Ieper.
Project Design by Navicula
Opdrachtgever: Dienst Milieu Educatie & Landschapszorg, Stad Ieper
Types en structuren: Volledige beplanting op drijvende matten met innovatieve aanplant techniek voor latere seizoensaanplant, i.e. nazomer.
Eenheden: Langwerpige eilandstrook; 1 unit van 10 m x 1.15 m x 2-3 cm dikte (enkele laag) met jute afdekking. Plantgaten en voorbewortelde matten werden in de jute afdekking ingewerkt.
Key features:
-
Langwerpige eiland configuratie verankerd met inox kabels aan steenkorven in de oever
-
De eilanden werden aangeplant met inheemse soorten.
-
Ongeveer 11 – 12m², minimale % dekking.
-
Bouwtijd: 1 dag. Lancering: Augustus 2018
Key purpose:
-
Verbetering van waterkwaliteit voor visbroed en recreatie
-
Bestrijding en preventie van algenbloeien / blauwalg tijdens de zomermaanden (groene algen, blauwalgen).
-
Verhoging van bio-diversiteit en milieu educatie